Lost and Found — a Spell to Return a Lost One

Эксклюзивная премьера на EastEast — видеоработа Lost and Found: a Spell to Return a Lost One («Бюро забытых вещей: заговор на возвращение заблудшего») художников из Тбилиси Мариам Натрошвили и Дету Джинчарадзе. В качестве предисловия к работе и короткого введения в их художественную практику публикуем текст Мариам, в котором она рассказывает о детстве в Грузии, первых совместных проектах с Дету, экспериментах с видеоиграми и других источниках вдохновения.

Меня зовут Мариам. Мариам Натрошвили. 

Я родилась на Кавказе, в Тбилиси —  городе, где встречаются Восток и Запад. Я росла на границе двух эпох: Советский Союз уже перестал существовать, а новое время только начиналось. В Грузии оно началось с демонстраций, войн, бедности и отсутствия электричества. В детстве я собирала во дворе пустые гильзы, вечерами читала при свечах сказки Средней Азии. В школе было холодно, и я часто пропускала занятия. Поговаривали, что в 2000 году настанет конец света.

Самое ценное, чему я научилась в 90-е, — это DIY: если у тебя чего-то нет, ты должен сделать это сам. Это способ мышления, который поможет тебе найти выход из любой ситуации.  

Если выбрать два воспоминания, два знака того времени, два кадра тех лет, то это будут: серый каркас недостроенного здания, замерзшее время; Prince of Persia — первое цифровое воспоминание. Из школы меня выгнали, когда я была в девятом классе. За хулиганство и писанину на стенах. Я на всем писала: и на стенах, и на партах, и на одежде. 

Я долго думала, чем бы мне заняться. Учила турецкий язык и литературу, но на лекции не ходила. Магистратуру я закончила в Стамбуле, но вместо магистерской работы сняла фильм о джиннах. Он потом исчез. С того времени многое исчезло — как из памяти, так и с диска D. 

В 2011 году мы с Дету решили вместе жить и работать. Дету архитектор, я его давно знала, но полюбили мы друг друга только в начале нового десятилетия. С 2011 года мы все делаем вместе. Мы начали с текстов. Первое, что мы написали на уличной стене, было THE END. Я пыталась ему доказать, что для этого хватит и кисти. Дету убеждал меня, что надо сделать собственный шрифт и использовать трафареты. Я очень упряма. Ночью мы пошли к гаражам за нашим домом и сделали надпись малярными кистями. Надпись до сих пор там — вышло не очень (позже Дету все-таки сделал шрифт, который мы и сейчас используем). 

Мы живем на отшибе Тбилиси, в горах, в советском здании. За ним, на гаражах, на краю Тбилиси написано THE END. Жизнь в Грузии всегда сопровождает ощущение конца. То патриарх анонсирует, что настали последние времена, то соседнее государство сдвигает границу, то политические партии пугают близящимся финалом. Конец всегда разный. Но ощущение того, что вот-вот все изменится, что реальность перевернется, — это ощущение всегда с тобой. 

Вот так мы начали. С конца. Мы писали слова и фразы на городских стенах без разрешения. Несколько раз нас ловили, а одну ночь мы даже провели в отделении полиции. Мы не выдумывали слова и фразы, мы их находили. Мы брали слова из интернета, из социальных сетей, из спама, из софта, с сайтов: «I'm feeling lucky», «home», «search for people places and things», «it's not you» и подобные. У нас было много времени тогда. Мы бродили и искали места. Находили заброшенные, лишенные функций советские здания и писали слова на их стенах. И здания, и стены были важной частью наших работ, чем-то вроде предисловия. 

В 2015 году мы стали писать на грузинском языке. Первое наше грузинское слово — DRO (время). Мы раскрасили им билборд на площади Республики. DRO. Эти слова и фразы, грузинские или английские, были заголовками мест, заголовками невидимых событий. Они были также и ключами. Ключами к заброшенным и забытым местам. Логическим продолжением нашей практики стал «Фестиваль слов», который мы запустили в Арт-вилле «Гарикула» в рамках фестиваля FestiNova в 2019 году. Эта платформа посвящена изучению связей между литературой и изобразительными искусствами и созданию чего-то нового на пересечении этих двух пространств. 

Все остальное, что было раньше, я не помню. 2020 год стал началом нового времени. Мы уехали из Тбилиси 2 января и вернулись только в марте. Это было похоже на путешествие между реальностями, так как вернулись мы уже в нечто новое. Опустевший город, чрезвычайное положение. Запертые в четырех стенах, прикованные к экранам, мы смогли продержаться лишь несколько дней. Для меня существуют три реальности: общая для всех, сны и цифровой мир. Когда первая реальность дала сбой, мы решили продолжить работу в цифровой. Так мы переместились из общественного пространства в виртуальное. 

Первое, что мы сделали, была выставка All this might be a dream. В виртуальной копии здания Арт-виллы «Гарикула» мы представили работы тридцати художников. Выставка-игра позволяла зрителям бродить по симуляции «Гарикулы», разглядывать работы. Или смотреть так называемое прохождение — документальное видео, которые мы сняли.  Мы продолжили работать с такими выставками внутри видеоигр. Скоро вы увидите много интересного, в том числе экспозицию Contemporary Art Museum и выставку с историями людей, репрессированных советской властью. Еще мы сделали видео под названием Love in the Times of Curfew. Оно основано на игре, которая стала частью Тбилисской онлайн-биеннале.

Сейчас мы работаем в двух направлениях: делаем выставки с использованием игровых движков и показываем на них работы и архивные материалы других художников. И создаем документальные или анимационные видео на основе видеоигр. Curfew был интерактивным видео (или CGI-инсталляцией), толкующим новые времена с помощью зданий, слов и красок. Видео Lost and Found: a Spell to Return a Lost One тоже сделано на основе игры. 

Места, которые мы создаем, на самом деле не существуют. Но если хорошо приглядеться, в них можно узнать Тбилиси. Город, полный ошибок и тайн. Город утерянных садов, советских микрорайонов, заброшенных строек, город слез, страха и любви, серый, пыльный город. И если в этих описаниях и чувствах можно узнать и другие города, то значит, эти стихи (так мы называем наши видео) и о других городах тоже. Близко или далеко, на Востоке или на Западе, во всех направлениях. Они о любом городе, о любых чувствах, о любом состоянии. В наших работах, будь то анимационные видео или документальные, мы переводим политические и личные чувства в изображения и слова, превращаем их в знаки. 

Наконец, если описать несколькими словами то, что нас интересует, и то, о чем мы думаем, то это: города и люди, границы, современные ритуалы и мифология, гетеротопии, неместа, забытые и потерянные истории, состояния, обусловленные современной политикой и одиночеством. То, что остается, но невидимо, то, чего мы боимся и о чем не хотим говорить. 

Все, что не поместилось здесь, можно найти на sadarismelia.com.

Переведено с грузинского Тамрико Квачадзе

ჩემი სახელია მარიამი. მარიამ ნატროშვილი.

დავიბადე კავკასიაში, ქალაქ თბილისში, ქალაქში სადაც ორი მხარე - აღმსოავლეთი და დასავლეთი ერთმანეთს ხვდება. ვიზრდებოდი ორი დროის გადაკვეთისას. სრულდებოდა საბჭოთა კავშირი და იწყებოდა ახალი დრო. საქართველოში ახალი დრო დაიწყო დემონსტრაციებით, ომებით, სიბნელით და გაჭირვებით. ბავშვობაში ეზოში ტყვიებს ვაგროვებდი, საღამოობით სანთლის შუქზე ვკითხულობდი შუა აზიურ ზღაპრებს, სკოლაში ციოდა და გაკვეთილებს ხშირად ვაცდენდი. ამბობდნენ რომ 2000 წელს სამყარო დასრულდებოდა.

90-იანებმა მასწავლა DIY - ეს ყველაზე ძვირფასია რაც მაშინ ვისწავლე. თუ რამე არ გაქვს, შენით უნდა გააკეთო. ეს ფიქრის ხერხია, რომელიც ყველა მდგომარეობიდან გაპოვნინებს გამოსავალს.

ორი მოგონება რომ ავარჩიო, ამ დროის ორი ნიშანი, ორი კადრი რაც დამამახსოვრდა არის 1)მიტოვებული მშენებლობის ნაცრისფერი კარკასი, დაუსრულებელი, შეჩერებული დრო და 2) Prince of Persia - პირველი ციფრული მოგონება. სკოლიდან მე-9 კლასში გამომაგდეს. კედლებზე წერის და ხულიგნობის გამო. ყველაფერზე ვწერდი, მერხებზე, კედლებზე, ტანსაცმელზე.

დიდი ხანი ვფიქრობდი რა უნდა მეკეთებინა, ვსწავლობდი თურქულ ენასა და ლიტერატურას, მაგრამ ლექციებზე არ დავდიოდი. მაგისტრატურა სტამბოლში დავამთავრე, სამაგისტრო თემის დაწერის ნაცვლად ჯინებზე გადავიღე ფილმი, რომელიც ერთ დღესაც გაქრა. იმ დროიდან ბევრი რამე გაქრა, მეხსიერებიდანაც და D დისკიდანაც. 

2011 წელს მე და დეთუმ ერთად ცხოვრება და მუშაობა დავიწყეთ. დეთუ არქიტექტორია, დიდი ხანია ვიცნობდი, მაგრამ ერთმანეთი ახალი ათწლეულის დასაწყისში შეგვიყვარდა. 2011 წლიდან ყველაფერს ერთად ვაკეთებთ. სიტყვებით დავიწყეთ. პირველი რაც ქუჩაში კედელზე დავწერეთ იყო THE END. მე ვუმტკიცებდი რომ ფუნჯითაც კარგად დავწერდით, დეთუ მეუბნებოდა, ჯობია ჩვენი შრიფტი დავხაზოთ და სტენსილებით ვწეროთო. ღამე წავედით და სახლის უკან, გარაჟებზე ფუნჯით დავწერეთ. დღემდე წერია, საშინელება გამოვიდა. (ამის შემდეგ დეთუმ ფონტი დახაზა და ჩვენ სისტყვებს ჩვენივე ფონტით ვწერთ.)

თბილისის ნაპირზე ვცხოვრობთ, თბილისის მთებში, საბჭოთა კოშკში. კოშკის უკან, გარაჟებზე, თბილისის საზღვრათან წერია THE END. აქ, საქართველოში ცხოვრებას, მუდმივად გასდევს დასასრულის შეგრძნება. ხან პატრიარქი აანონსებს ბოლო ჟამს, ხან მეზობელი ქვეყანა წევს საზღვარს, ხან პოლიტიკური პარტიები გვპირდებიან დასასრულს. ეს დასასრული სხვადასხვანაირია, მაგრამ, ის გრძნობა რომ - აი ერთ წამს, აი ეხლა, შეიძლება ყველაფერი შეიცვალოს, სინამდვილე ამოყირავდეს, სხვანაირი გახდეს - არ სრულდება. 

აი, ასე დავიწყეთ - პირიქით, დასასრულით. სიტყვებს და წინადადებებს ვწერდით უნებართვოდ ქალქის კედლებზე. რამდენჯერმე დაგვიჭირეს, ერთი ღამე უცხო ქალაქის კაპეზეზეც გვაქვს გატარებული. სიტყვებს და წინადადებებს არ ვიგონებდით, ვპოულობდით. ვიღებდით სიტყვებს ინტერნეტიდან, სოციალური მედიიდან, სპამიდან, პროგრამებიდან, საიტებიდან: I'm feeling lucky, home, search for people, places and things, its not you და ა.შ. მაშინ ბევრი დრო გვქონდა. დავდიოდით და ადგილებს ვეძებდით. მიტოვებულ, ფუნქცია დაკარგულ საბჭოთა შენობებს და ზემოდან სიტყვებს ვაწერდით. შენობები, კედლები სადაც ვწერდით, ნამუშევრის მნიშვნელოვანი ნაწილი იყო. ერთგვარი შესავალი.

2015 წელს დავიწყეთ ქართულად წერა. დრო - იყო პირველი სიტყვა, რომელიც რესპუბლიკის მოედანზე, ბილბორდზე გამოვაკარით. დრო. ეს სიტყვები, წინადადებები, ინგლისური თუ ქართული. ადგილების სათაურები იყო, უხილავი ამბების სათაურები. სიტყვები გასაღებებიც იყო - მიტოვებული და დავიწყებული ადგილების გასაღები. წერის ლოგიკური გაგრძელება სიტყვების ფესტივალი გახდა, რომელიც 2019 წელს გარიყულაში, ფესტინოვას ფარგლებში დავიწყეთ. პლატფორმა, რომელიც ლიტერატურას და ვიზუალურ ხელოვნებას შორის კავშირებს ეძებს და ცდილობს ამ ორი სფეროს გადაკვეთაზე ახალი სივრცე შექმნას.

სხვა დანარჩენი რაც მანამდე ხდებოდა, აღარ მახსოვს. 2020 ახალი დროის დასაწყისი გახდა. თბილისიდან 2 იანვარს წავედით და სახლში მარტში დავბრუნდით. ეს რეალობებს შორის მოგზაურობას გავდა, რადგან როდესაც დავბრუნდით, სხვაგან, სხვა სინამდვილეში ამოვყავით თავი. ცარიელი ქალაქი, ლოქდაუნი, საგანგებო მდგომარეობა. 4 კედელს შორის გამოკეტილებმა და ეკრანებს მიჩერებულებმა რამდენიმე დღე გავძელით. ჩემთვის სამი რეალობა არსებობს - ყველასათვის საერთო რეალობა, სიზმრები და ციფრული სამყარო. როდესაც პირველი რეალობა გაფუჭდა, გადავწყვიტეთ მუშაობა ციფრულ რეალობაში გაგვეგრძელებინა. ასე გადავინაცვლეთ საჯარო სივრციდან ვირტუალურ სივრცეში.

პირველი, რაც გავაკეთეთ იყო გამოფენა “ეს ყველაფერი შეიძლება სიზმარი იყოს”. ხელოვნების ცენტრ არტ ვილა გარიყულას ვირტუალურ ასლში 30 მხატვრის ნამუშევარი გამოვფინეთ. გამოფენა ვიდეო თამაში პლატფორმაზე ავაწყეთ, დამთვალიერებლებს შეეძლო “ეთამაშა” - გარიყულას სიმულაციაში ესეირნა და ნამუშევრები დაეთვალიერებინა ან ე.წ. walk through, ჩვენ მიერ გადაღებული ვიდეო დოკუმენტაცია ენახა. ეს ხაზი, გამოფენები ვიდეო თამაშში, გავაგრძელეთ და მალე ბევრ საინტერესო გამოფენებს ნახავთ, მათ შორის “თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმს” და საბჭოთა კავშირში რეპრესირებულთა ზეპირი ისტორიების გამოფენას. ჩვენი პროექტის - თბილისის ონლაინ ბიენალეს ერთ-ერთი ნაწილიც “სიყვარული კომენდანტის საათის დროს” ვიდეო თამაშის ძრავზე შეიქმნა. 

ახლა ორი მიმართულებით ვმუშაობთ: ვიდეო თამაშების ძრავზე შექმნილი გამოფენები, სადაც სხვის ნამუშევრებს ან საარქივო მასალებს ვაჩვენებთ და ვიდეოები, რომლებიც ხან დოკუმენტურია, ხან კომპიუტერული ანიმაციითაა შექმნილი და ვიდეო თამაშის პლატფორმაზე იქმნება. “საგანგებო მდგომარეობა” კი ვიდეო/ინტერაქტიული cgi ინსტალაცია იყო, რომელიც იმ ახალ და უცნაურ დროს შენობებად, სიტყვებად და ფერებად თარგმნიდა. “Lost and Found - შელოცვა დაკარგულის დასაბრუნებლად” ვიდეოა, რომელიც სწორედ ვიდეო თამაშის ძრავზეა აწყობილი.

ადგილები, რომელსაც ვქმნით, სინამდვილეში არ არსებობს. თუმცა, თუ კარგად დააკვირდებით, ამ ადგილებში თბილისს ამოიცნობთ. შეცდომებით და საიდუმლოებით სავსე ქალაქს. დაკარგული ბაღების, საბჭოთა კორპუსების, მიტოვებული მშენებლობების, ცრემლების, შიშის და სიყვარულის, ნაცრისფერ, მტვრიან ქალაქს. და თუ ეს სიტყვები ან გრძნობები სხვა ქალაქებსაც აღწერს, მაშინ ეს ლექსები (ამ ვიდეოებს მოკლედ ლექსებს ვეძახი) სხვა ქალაქებზეცაა. შორს თუ ახლოს, აღმოსავლეთით, თუ დასავლეთით, ოთხივე მხარეს. ნებისმიერ ქალაქზე, როგორც გრძნობებზე, როგორც მდგომარეობებზე. ნამუშევრებში, იქნება ეს ტექსტი თუ cgi/დოკუმენტური ვიდეო, პოლიტიკურ თუ პირად გრძნობებს გამოსახულებებად და სიტყვებად ვთარგმნით, ნიშნებად ვაქცევთ. 

ბოლოს, რამდენიმე სიტყვით რომ აღვწერო, ეს არის რაც გვაინტერესებს და რაზეც ვფიქრობთ: ქალაქები და ადამიანები, საზღვრები, თანამედროვე რიტუალები და მითოლოგია, შეცდომები, ჰეტეროტოპიები, არ - ადგილები, დავიწყებული და დაკარგული ამბები. მდგომარეობები, რომელსაც თანამედროვე პოლიტიკა, მარტოობა იწვევს. ის რაც იკარგება და რაც არ ჩანს, რისიც გვეშინია და რაზეც არ გვინდა ლაპარაკი. 

რაც აქ ვერ მოხვდა, შეგიძლიათ აქ ნახოთ: sadarismelia.com